Tỷ lệ gan nhiễm mỡ trong dân số nước ta hiện nay không kém các nước phát triển dù đây vốn được coi là căn bệnh của những quốc gia giàu có do hệ lụy của công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Số lượng người Việt Nam bị gan nhiễm mỡ ngày càng tăng. Bên cạnh các đối tượng vẫn hay được nhắc đến như bệnh nhân đái tháo đường, người thường xuyên sử dụng bia rượu, dân văn phòng đang được các bác sĩ cảnh báo về nguy cơ cao mắc bệnh gan nhiễm mỡ. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh dễ tiến triển thành viêm gan, xơ gan, thậm chí là ung thư gan.
Lười vận động cũng bị gan nhiễm mỡ
Rượu bia nhậu nhẹt bị gan nhiễm mỡ còn dễ hiểu, nhưng chị P.T.T. (43 tuổi, ngụ tại Q.5, TP.HCM), hiện đang làm kế toán, không hiểu sao mình lại bị gan nhiễm mỡ. Chị T. cho biết, chẳng riêng mình, nhiều đồng nghiệp của chị (đặc biệt là mấy chị em ở tuổi trung niên) cũng có kết quả siêu âm ổ bụng là gan nhiễm mỡ.
 |
| Dân văn phòng là đối tượng dễ bị gan nhiễm mỡ do lười vận động |
Riêng chị T. còn được chẩn đoán là viêm gan. Chị T. đề nghị bác sĩ tư vấn về tình trạng của mình thì được giải thích nguyên nhân bị gan nhiễm mỡ có thể do thừa cân béo phì. Làm công việc văn phòng, ngồi bàn giấy mỗi ngày tám tiếng, ít vận động đã dẫn tới hậu quả như trên. Bên cạnh đó, các chị đều ở độ tuổi trên 40, sự chuyển hóa của cơ thể cũng theo thời gian mà kém đi nên rất dễ bị tăng cân khó kiểm soát.
Theo thạc sĩ – bác sĩ Võ Ngọc Quốc Minh – Khoa Tiêu hóa, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM, lười vận động dẫn tới thừa cân béo phì có mối liên quan mật thiết với bệnh lý gan nhiễm mỡ. Bác sĩ Minh cho biết, 20% bệnh nhân đến khám các bệnh lý liên quan tới gan được phát hiện bị gan nhiễm mỡ.
Đại đa số bệnh nhân này bị thừa cân béo phì hoặc mắc các hội chứng về rối loạn chuyển hóa và đang làm công việc văn phòng, ở độ tuổi lao động, nữ bị nhiều hơn nam. Điều đáng nói, hầu như những người bệnh kể trên không chủ đích đi kiểm tra chức năng gan bởi gan nhiễm mỡ không có dấu hiệu rõ ràng.
Trừ phi bệnh biến chứng thành viêm gan, một số ít người miêu tả với bác sĩ mình có cảm giác đau tức hạ sườn phải, mệt mỏi và chán ăn (tuy nhiên dấu hiệu này cũng rất mơ hồ). Họ được phát hiện gan nhiễm mỡ một cách tình cờ như trong một lần kiểm tra sức khỏe tổng quát hay bị một bệnh lý khác, phải siêu âm ổ bụng.
Vì thế, không ít bệnh nhân bị tiến triển thành viêm gan, thậm chí xơ gan do phát hiện bệnh muộn. Mỗi tháng, bác sĩ Minh ghi nhận ít nhất 20 bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ ở tình trạng viêm gan.
Giảm cân kết hợp thuốc bảo vệ tế bào gan
Bác sĩ Minh kể về trường hợp viêm gan tiến triển từ bệnh gan nhiễm mỡ mạn tính ở một bệnh nhân thừa cân béo phì làm nhân viên văn phòng. Bệnh nhân là chị P.H.V. (51 tuổi, ngụ tại Q.Tân Bình, TP.HCM).
Chị V. nặng gần 100kg, tới khám vì biết mình có bệnh sử gan nhiễm mỡ từ trước. Sau khi cho bệnh nhân siêu âm để xác định tình trạng gan nhiễm mỡ, bác sĩ chỉ định chị V. làm thêm các xét nghiệm kiểm tra chức năng gan thì thấy men gan tăng vọt. Bằng phương pháp loại trừ, chị V. được xác định bị gan nhiễm mỡ biến chứng viêm gan do thừa cân béo phì.
Đối với ca bệnh này, bác sĩ Minh yêu cầu bệnh nhân tuân thủ chế độ dinh dưỡng hợp lý và luyện tập một số bài tập để giảm cân. Đồng thời, bệnh nhân cũng được kê toa một số loại thuốc hỗ trợ bảo vệ tế bào gan, uống các nhóm vitamin chống ô-xy hóa cao như vitamin E (trong thời gian ngắn)…
Có thể thấy rằng tình trạng lười vận động của dân công sở nói chung và những người ít tập luyện thể dục thể thao nói riêng là nguồn cơn của bệnh tật. Khi xã hội ngày càng phát triển, hiện đại, con người càng thụ động và ỷ lại vào công nghệ, máy móc. Ví dụ làm việc ở ngay lầu một nhưng nhiều người vẫn xếp hàng đợi thang máy.
Thậm chí tâm lý phụ thuộc thang máy không chỉ diễn ra ở các môi trường công sở, tòa nhà cao tầng mà ngày nay, nhiều gia đình khá giả cũng thường lắp đặt thang máy cỡ nhỏ với lý do chân yếu, đi thang bộ mệt. Vì lý do bận rộn nên giới văn phòng không còn thời gian cho việc nấu nướng.
Thay vào đó, họ thường xuyên sử dụng thức ăn nhanh và các món ăn dầu mỡ trở thành sự lựa chọn hàng đầu. Chế độ ăn uống không lành mạnh, lười vận động cộng thêm độ tuổi không còn trẻ để dễ dàng hấp thu và chuyển hóa các chất dinh dưỡng dư thừa dẫn đến béo phì là điều tất yếu. Điều này không chỉ biến ta thành nạn nhân của gan nhiễm mỡ mà còn là khởi phát của nhiều căn bệnh chuyển hóa khác.
Mỗi ngày nên cố gắng đi bộ 10.000 bước
Bác sĩ Minh khuyên những người làm công việc văn phòng nên cố gắng đi bộ mỗi ngày khoảng 10.000 bước (tương đương 7km). Nếu không sắp xếp được thời gian tập yoga, tập gym hay chơi một môn thể thao nào đó đều đặn, chúng ta cũng nên cố đi bộ nhiều nhất có thể.
Một gợi ý dễ dàng thực hiện là không cần phải đi thang máy nếu căn hộ hay văn phòng làm việc của chúng ta ở ngay lầu 1-2. Kể cả khi làm việc, không nên ngồi lỳ trước máy tính mà hãy đứng lên đi lại sau mỗi 30 phút để cơ thể được hoạt động, tránh căng mỏi và đầu óc cũng tỉnh táo do máu huyết lưu thông tốt hơn. Đương nhiên cũng cần có chế độ ăn uống lành mạnh: ăn nhiều rau xanh và trái cây; hạn chế dầu mỡ, bia rượu…
 |
Một trường hợp được gọi là gan nhiễm mỡ khi lượng mỡ ở gan chiếm từ 5-10% trọng lượng lá gan. Khi khám, bác sĩ sẽ phân biệt đây là gan nhiễm mỡ đơn thuần hay có tiến triển thành viêm gan. Nếu gan nhiễm mỡ đơn thuần, bệnh nhân chỉ cần thay đổi lối sống, chế độ dinh dưỡng, tái khám mỗi sáu tháng/lần.
| Các chuyên gia y tế khuyên người bị gan nhiễm mỡ nên ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, những loại đậu, thịt nạc và sữa.
Các phương pháp chế biến thức ăn như nướng, hấp, rang giúp khử bớt chất béo trong thịt động vật, gia cầm được khuyến khích áp dụng cho bệnh nhân gan nhiễm mỡ. |
Để chẩn đoán gan nhiễm mỡ thường thông qua siêu âm. Còn xác định gan có bị viêm hay không lại thông qua các xét nghiệm chức năng gan. Nếu men gan tăng cao là chỉ dấu cho thấy gan đang bị viêm, tổn thương. Trong trường hợp bệnh nhân bị viêm gan mạn dẫn tới xơ gan, có thể bác sĩ sẽ yêu cầu làm sinh thiết…
Điều trị viêm gan do gan nhiễm mỡ phải vừa kết hợp thuốc hỗ trợ bảo vệ tế bào gan, nhóm vitamin chống ô-xy hóa, đồng thời phải xử lý được căn nguyên của bệnh. Chẳng hạn, nếu gan nhiễm mỡ do thừa cân béo phì thì phải giúp bệnh nhân khống chế được cân nặng ở mức lý tưởng, với gan nhiễm mỡ ở bệnh nhân đái tháo đường thì cần kiểm soát tốt đường huyết. Gan nhiễm mỡ do uống nhiều bia rượu thì phải hạn chế loại thức uống này và có chế độ ăn uống lành mạnh hơn.
Theo Bộ Y tế, 30-35% số bệnh nhân gan nhiễm mỡ sẽ tiến triển thành xơ gan. Đặc biệt, với người bị gan nhiễm mỡ do bia rượu, hơn 50% trường hợp gan sẽ bị xơ hóa, 25% tiến triển đến xơ gan và 14% sẽ bị ung thư gan.
Khi phát hiện mình bị gan nhiễm mỡ đơn thuần, bệnh nhân không thấy bác sĩ chỉ định dùng thuốc mà chỉ khuyên có chế độ dinh dưỡng, lối sống lành mạnh nên có tâm lý chủ quan và bỏ lơ, không tiếp tục theo dõi tình trạng chức năng gan. Điều đó khiến không ít người trở tay không kịp khi bệnh trở nặng.
| Những thực phẩm người bị gan nhiễm mỡ cần tránh
– Gia vị cay nóng như tiêu và ớt vì những gia vị này sẽ khiến gan không thể bài tiết chất béo. – Đường: lượng đường cao gây béo phì và các bệnh rối loạn chuyển hóa dẫn tới gánh nặng cho gan trong quá trình bài tiết. – Thịt đỏ: là thực phẩm làm trầm trọng thêm tình trạng gan nhiễm mỡ. – Các thực phẩm như nội tạng động vật, lòng đỏ trứng: chứa rất nhiều cholesterol khiến gan càng nhiễm mỡ nặng hơn. – Chất kích thích và đồ uống có cồn: là điều cấm kỵ với những ai đang bị gan nhiễm mỡ. Đồ uống có cồn như rượu bia sẽ làm bệnh nhanh tiến triển từ gan nhiễm mỡ thành xơ gan, thậm chí ung thư gan. |
Theo Thanh Huyền
